[ENG:]
The basic data used in further publications, compiled as part of a master's thesis in Archaeology prepared by Eliza Drogosz, supervised by Aldona Mueller-Bieniek, based on materials collected and archaeologically processed by Adam Cieśliński and Marcin Woźniak.
"Analiza makroszczątków roślinnych z pieców kotlinkowych kultury przeworskiej w Zaborowie, stanowisko V (powiat warszawski zachodni)"
Warszawa, September 2023
The master's thesis includes the analysis and interpretation of plant macrofossils, such as fruits and seeds, preserved in charred form, mainly from the basins of slag-pit furnaces used in the past for iron smelting (dymarki).
The samples were collected during excavations carried out in 2022 by Prof. Adam Cieśliński and Marcin Woźniak, MA. The material was obtained by wet sieving, using water flotation, and sieve column with a mesh diameter of 0.2 mm to 1 mm. The samples were processed by Eliza Drogosz, and identifications verified by Prof. Aldona Mueller-Bieniek. The photographic documentation was made using Keyence and Zeiss microscopes. Unfortunately, during the photography, technical errors affecting the scale happened, so in particularly important cases, the photographs were taken again and the correct scale was included in the publications.
This is the first carpological study of this type of archaeological object in Poland. In addition to information on plants whose seeds were intentionally or accidentally found in the charcoal pits, it also provided material for accelerator mass spectrometry (AMS) radiocarbon dating. The tables also indicate the presence of charcoal and sclerotia of the fungus Cenococcum.
Zaborów, stanowisko 5, gmina Leszno, powiat warszawski zachodni,
Zaborów, site 5, Leszno municipality, Warsaw West County
AZP 56-63/22
location:
52° 15′ 44″ N, 20° 40′ 38″ E,
52.262222, 20.677222
Relative, archaeological dating:
Jastorf culture and Przeworsk culture – it should be noted, however, that archaeological dating markers, such as pottery or characteristic elements of clothing/armour, are generally not found in the slag-pits.
Radiocarbon dating of organic remains indicates that some of the charcoal dates back to the Jastorf culture (4th–3rd century BC).
Data and file overwiew:
ENG_Zaborów V ArboDat: The table ENG_Zaborów V ArboDat presents the same results as prepared in the frame of Master Thesis PL_Katalog_archeobotaniczny, which was adopted to the standard archaeobotanical data, using the ArboDatMulti database (Kreuz and Schäfer, 2002; Pokorná et al., 2011).
Abbreviations:
MNI – minimum number of whole specimens
Eco – ecological group. The Eco column contains numbers corresponding to the ecological groups also given in column A.
Rtyp – type of macrofossil: seed – seed or fruit (non-fleshy, e.g. achene); node – node of monocotyledonous stems, most often grasses; rachSeg – fragment of grass or cereal spike; scler – sclerotium
state – method of fossilisation, preservation: ch – charred, ot – uncharred, i.e. most likely recent.
x, xx, xxx – as in PL_Katalog_archeologiczny table (few, moderately numerous, very numerous).
Literature:Kreuz, A., Schäfer, E., 2002. A new archaeobotanical database program. Veget Hist Archaeobot 11, 177–180. https://doi.org/10.1007/s003340200019
Pokorná, A., Dreslerová, D., Křivánková, D., 2011. Archaeobotanical database of the Czech Republic, an interim report. Interdisciplinaria archaeologica Natural Sciences in Archaeology 2, 49–53.
PL_Katalog_archeologiczny:
l.p. - serial number
Obiekt - number of archaeological feature
Wykop - number of archaeological trench and quarter
Klasyfikacja funkcjonalna – type of archaeological feature
Numer próbki – sample number
Objętość próbki (l) – sample volume (litres)
Liczba makroszczątków na litr osadu – numer of macro-remains per 1 liter of sediment
Różnorodność próby- sample diversity – taxa number/specimen number
Obecność węgli drzewnych – presence of wood charcoal- tak/nie – yes/no
Cenococcum (0/X/XX/XXX) - presence of sclerotia of the fungus Cenococcum geophilum on a four-point scale (0 - absent; X - 1-10, ‘few’; XX - 11-100, “numerous”; XXX - over 100, ‘very numerous’)
Minimalna liczba znalezionych makroszczątków roślinnych - Minimum number of plant macrofossils found - in the case of fragments, the reconstructed number of whole specimens is given
Wykaz znalezionych nasion - List of seeds found - if charred, no annotation; if not charred, annotation ‘uch’; the minimum number of specimens is given in brackets
Uwagi dodatkowe - Additional comments and draft photos of specimens
PL_Katalog_archeobotaniczny:
The archaeobotanical catalogue offers a slightly different perspective. It is arranged alphabetically according to the names of the plant families whose remains were found in the samples. The first column contains the name of the family, the second column contains the ordinal number (as sometimes more than one taxon belongs to a single family), followed by the Latin name of the taxon, i.e. either the name of the species, genus or family, depending on the level of detail achieved during identification. The next column contains the Polish name of the taxon, followed by information on whether the seed is potentially suitable for radiocarbon dating. This is followed by information on the total number of charred specimens of a given taxon found in the samples; then the total number of uncharred specimens (uch) of a given taxon found in the samples; and thirdly, the total number of specimens of a given taxon whose charring is uncertain (uch?), in the samples. The next column contains information on the object and sample number from which the seed originates, the functional classification of the object, followed by the columns already described in the previous subsection, describing the distribution of probabilities of identification of individual taxa, i.e. the columns: the sum of the minimum number of certain specimens (with the same value as the next column) together with information on the number of charred, uncharred or uncertain specimens (this information was also included in the subsequent columns where numbers were given), the number of certain specimens (100% certainty of identification), the sum of probable specimens multiplied by 0.75, the number of probable specimens (75% certainty of identification), the complement of probable specimens (the remaining 25%) expressed in the taxon name, the sum of potential specimens multiplied by 0.5, the number of potential specimens (50% certainty of identification), complements of probable specimens (the remaining 50%) expressed in the taxon name, the sum of unlikely specimens multiplied by 0.25, the number of unlikely specimens (25% certainty of identification) and complements of unlikely specimens (the remaining 75%) expressed in the taxon name. The last column is reserved for additional comments.
This is a rarely used method of describing identified remains, which takes into account the varying degree of certainty of identification.
The ‘Uwagi dodatkowe’ column contains, among other things, draft photos of macro-remains.
PL_Proby_z_obiektow_innych_niz_hutnicze:
A table with the same layout as the PL_Katalog archeologiczny. It includes samples taken from the archaeological features not connected with smelting. The list also includes one control sample taken from the natural layer, outside archaeological sediments.
Pictures of macroremains:
In file name number of sample (ZV_XX) is followed by the latin name of identified plant. Number of samle is given in tables as ZV/XX)
(2024-04-09)
[PL:]
Dane bazowe wykorzystane w dalszych publikacjach, opracowane w ramach pracy magisterskiej na kierunku Archeologia, przez Elizę Drogosz, pod kierunkiem Aldony Mueller-Bieniek, na materiałach pobranych i opracowanych archeologicznie przez Adama Cieślińskiego i Marcina Woźniaka
"Analiza makroszczątków roślinnych z pieców kotlinkowych kultury przeworskiej w Zaborowie, stanowisko V (powiat warszawski zachodni)"
Warszawa, wrzesień 2023
Praca magisterska obejmuje analizę i interpretację makroszczątków roślinnych, takich jak owoce i nasiona, zachowanych w formie zwęglonej, pochodzących głównie z kotlinek pieców służących w przeszłości do wytopu żelaza (dymarek).
Próby zostały zebrane podczas wykopalisk prowadzonych w roku 2022 przez prof. Adama Cieślińskiego i mgr Marcina Woźniaka. Materiał pozyskano metodą przesiewania na mokro, z wykorzystaniem flotacji w wodzie, z zastosowaniem kolumny sit glebowych o średnicy oczek od 0,2 mm do 1 mm. Próby zostały opracowane przez mgr Elizę Drogosz, i zweryfikowane przez Aldonę Mueller-Bieniek. Dokumentacja fotograficzna została wykonana m.in. za pomocą mikroskopu Keyence. Niestety w trakcie wykonywania zdjęć nie udało się uniknąć błędów technicznych wpływających na nieścisłości skali, dlatego w przypadkach szczególnie istotnych zdjęcia wykonano powtórnie z użyciem innego sprzętu i w publikacjach zamieszczono prawidłowa skalę.
Jest to pierwsze opracowanie karpologiczne tego typu obiektów archeologicznych z terenu Polski. Poza informacją dotyczącą roślin, których nasiona celowo lub przypadkowo znalazły się w kotlinkach dymarek, dostarczyło ono również materiału do datowania radiowęglowego metodą akceleratorową (AMS). W tabelach zaznaczono również obecność węgla drzewnego i sklerocjów grzyba Cenococcum.
Zaborów, stanowisko 5, gmina Leszno, powiat warszawski zachodni,
AZP 56-63/22
lokalizacja:
52° 15′ 44″ N, 20° 40′ 38″ E,
52.262222, 20.677222
datowanie względne:
kultura jastorfska i kultura przeworska - zaznaczyć jednak należy, że w kotlinkach pieców dymarskich generalnie nie występują datowniki archeologiczne, takie jak ceramika lub charakterystyczne elementy stroju/uzbrojenia.
Datowanie radiowęglowe szczątków organicznych wskazuje na wiek części dymarek przypadający na kulturę jastorfską (IV-III w p.n.e.).
Przegląd danych i plików:
ENG_Zaborów V ArboDat: Tabela przedstawia te same wyniki co tabela PL_Katalog archeobotaniczny, dostosowane do standardu przyjętego dla opracowań archeobotanicznych, z wykorzystaniem bazy danych ArboDatMulti (Kreuz and Schäfer, 2002; Pokorná et al., 2011).
Skróty:
MNI – minimalna liczba całych okazów
Eco – grupa ekologiczna. W kolumnie Eco znajdują się cyfry odpowiadające grupom ekologicznym podanym również w kolumnie A.
Rtyp – typ makroszczątka: seed – nasiono lub owoc (niemięsisty, np. niełupka); node – węzeł łodygi jednoliściennych, najczęściej traw; rachSeg – fragment osadki kłosa trawy lub zboża; scler – sklerocja
state – sposób fosylizacji, zachowania: ch – zwęglony, ot – niezwęglony czyli najprawdopodobniej współczesny tzn. +/- dzisiejszy.
x, xx, xxx – jak w tabeli PL_Katalog archeologiczny (nieliczne, średnio liczne, bardzo liczne).
Literatura:
Kreuz, A., Schäfer, E., 2002. A new archaeobotanical database program. Veget Hist Archaeobot 11, 177–180. https://doi.org/10.1007/s003340200019
Pokorná, A., Dreslerová, D., Křivánková, D., 2011. Archaeobotanical database of the Czech Republic, an interim report. Interdisciplinaria archaeologica Natural Sciences in Archaeology 2, 49–53.
PL_Katalog archeologiczny:
l.p. - kolejny numer
Obiekt - numer obiektu archeologicznego
Wykop - numer wykopu archeologicznego i ćwiartka
Klasyfikacja funkcjonalna - typ obiektu archeologicznego
Numer próbki
Objętość próbki (l)
Liczba makroszczątków na litr osadu
Różnorodność próby - liczba taksonów/liczba okazów
Obecność węgli drzewnych - tak/nie
Cenococcum (0/X/XX/XXX) - obecność sklerocjów grzyba Cenococcum geophilum w czterostopniowej skali (0 brak; X - 1-10, “nieliczne”; XX - 11-100, “liczne”; XXX powyżej 100, “bardzo liczne”)
Minimalna liczba znalezionych makroszczątków roślinnych - w przypadku obecności fragmentów podana została zrekonstruowana liczba całych okazów
Wykaz znalezionych nasion - jeżeli zwęglone to brak adnotacji, jeżeli niezwęglone to adnotacja uch; w nawiasach podano minimalną liczbę okazów
Uwagi dodatkowe – zawiera uwagi i robocze zdjęcia okazów
PL_Katalog archeobotaniczny:
Nieco inne spojrzenie zawiera katalog archeobotaniczny. Został on ułożony alfabetycznie według nazw rodzin roślin, których szczątki znaleziono w próbach. W pierwszej kolumnie zatem znajduje się nazwa rodziny, w drugiej liczba porządkowa (jako że nieraz więcej taksonów niż 1 zalicza się do jednej rodziny), następnie nazwa łacińska taksonu, czyli albo nazwa gatunku, albo rodzaju, albo rodziny – zależnie od tego, do jakiego poziomu szczegółowości udało się zejść przy oznaczaniu. W kolejnej kolumnie umieszczono nazwę polską taksonu, następnie informację, czy dane nasiono potencjalnie nadaje się do datowania radiowęglowego. Następnie umieszczono informację o całkowitej liczbie okazów zwęglonych z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach; następnie o całkowitej liczbie okazów niezwęglonych (uch) z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach; i jako trzecie o całkowitej liczbie okazów niepewnych co do ich zwęglenia (uch?) z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach. W następnej kolumnie umieszczono informację, z którego obiektu i którego numeru próby pochodzi dane nasiono, klasyfikację funkcjonalną obiektu, a następnie kolumny scharakteryzowane już w poprzednim podrozdziale, opisujące rozkład prawdopodobieństw oznaczeń poszczególnych taksonów, czyli kolumny: suma minimalnej liczby okazów pewnych (o wartości tej samej co kolejna kolumna) wraz z informacją o liczbie szczątków zwęglonych, niezwęglonych lub niepewnych co do zwęglenia (taka informacja była umieszczana również w kolejnych kolumnach, gdzie podawano liczby), liczba okazów pewnych (100% pewności oznaczenia) , suma okazów prawdopodobnych pomnożona przez 0,75, liczba okazów prawdopodobnych (75% pewności oznaczenia), dopełnienia okazów prawdopodobnych (pozostałe 25%) wyrażone w nazwie taksonu, suma okazów potencjalnych pomnożona przez 0,5, liczba okazów potencjalnych (50% pewności oznaczenia), dopełnienia okazów potencjalnych (pozostałe 50%) wyrażone w nazwie taksonu, suma okazów mało prawdopodobnych pomnożona przez 0,25, liczba okazów mało prawdopodobnych (25% pewności oznaczenia) oraz dopełnienia okazów mało prawdopodobnych (pozostałe 75 %) wyrażone w nazwie taksonu. W ostatniej kolumnie znalazło się miejsce na uwagi dodatkowe.
Jest to dotychczas rzadko stosowany sposób opisu oznaczonych szczątków, biorący pod uwagę zróżnicowany stopień pewności oznaczeń.
Kolumna ‘Uwagi dodatkowe’ zawiera m.in. robocze zdjęcia makroszczątków.
PL_Próby z obiektów innych niż hutnicze:
Tabela o takim układzie jak Katalog archeologiczny. Obejmuje próby, które zostały pobrane obiektów innych niż dymarki. Na liście znajduje się również jedna próba kontrolna, pobrana z calca, spoza sedymentów wykazujących ślady działalności ludzkiej.
Zdjęcia okazów:
Nazwa pliku składa się z numeru próby, z której pochodzi nasiono (ZV_XX, zapisanej w tabelach jako ZV/xx, w kolumnie E w pliku PL_Katalog_archeologiczny i w kolumnie I w pliku PL_Katalog_archeobotaniczny) oraz nazwy łacińskiej rośliny.
(2024-04-09)
