Dane opracowane w ramach pracy magisterskiej na kierunku Archeologia, przez Elizę Drogosz, pod kierunkiem Aldony Mueller-Bieniek, na materiałach pobranych i opracowanych archeologicznie przez Adama Cieślińskiego i Marcina Woźniaka
"Analiza makroszczątków roślinnych z pieców kotlinkowych kultury przeworskiej w Zaborowie, stanowisko V (powiat warszawski zachodni)"
Warszawa, wrzesień 2023
Praca obejmuje analizę i interpretację makroszczątków roślinnych, takich jak owoce i nasiona, zachowanych w formie zwęglonej, pochodzących głównie z kotlinek pieców służących w przeszłości do wytopu żelaza (dymarek).
Próby zostały zebrane podczas wykopalisk prowadzonych w roku 2022 przez prof. Adama Cieślińskiego i mgr Marcina Woźniaka. Materiał pozyskano metodą przesiewania na mokro, z wykorzystaniem flotacji w wodzie, z zastosowaniem kolumny sit glebowych o średnicy oczek od 0,2 mm do 1 mm. Próby zostały opracowane przez mgr Elizę Drogosz. Dokumentacja fotograficzna została wykonana m.in. za pomocą mikroskopu Keyence.
Jest to pierwsze opracowanie karpologiczne tego typu obiektów archeologicznych z terenu Polski. Poza informacją dotyczącą roślin, których nasiona celowo lub przypadkowo znalazły się w kotlinkach dymarek, dostarczyło ono również materiału do datowania radiowęglowego metodą akceleratorową (AMS).
Zaborów, stanowisko 5, gmina Leszno, powiat warszawski zachodni,
AZP 56-63/22
lokalizacja:
52° 15′ 44″ N, 20° 40′ 38″ E,
52.262222, 20.677222
datowanie względne:
kultura jastorfska i kultura przeworska - zaznaczyć jednak należy, że w kotlinkach pieców dymarskich generalnie nie występują datowniki archeologiczne, takie jak ceramika lub charakterystyczne elementy stroju/uzbrojenia.
Datowanie radiowęglowe szczątków organicznych wskazuje na wiek części dymarek przypadający na kulturę jastorfską (IV-III w p.n.e.).
Katalog archeologiczny:
l.p. - kolejny numer
Obiekt - numer obiektu archeologicznego
Wykop - numer wykopu archeologicznego i ćwiartka
Klasyfikacja funkcjonalna - typ obiektu archeologicznego
Numer próbki
Objętość próbki (l)
Liczba makroszczątków na litr osadu
Różnorodność próby - liczba taksonów/liczba okazów
Obecność węgli drzewnych - tak/nie
Cenococcum (0/X/XX/XXX) - obecność sklerocjów grzyba Cenococcum geophilum w czterostopniowej skali (0 brak; X - 1-10, “nieliczne”; XX - 11-100, “liczne”; XXX powyżej 100, “bardzo liczne”)
Minimalna liczba znalezionych makroszczątków roślinnych - w przypadku obecności fragmentów podana została zrekonstruowana liczba całych okazów
Wykaz znalezionych nasion - jeżeli zwęglone to brak adnotacji, jeżeli niezwęglone to adnotacja uch; w nawiasach podano minimalną liczbę okazów
Uwagi dodatkowe
Katalog archeobotaniczny:
Nieco inne spojrzenie zawiera katalog archeobotaniczny. Został on ułożony alfabetycznie według nazw rodzin roślin, których szczątki znaleziono w próbach. W pierwszej kolumnie zatem znajduje się nazwa rodziny, w drugiej liczba porządkowa (jako że nieraz więcej taksonów niż 1 zalicza się do jednej rodziny), następnie nazwa łacińska taksonu, czyli albo nazwa gatunku, albo rodzaju, albo rodziny – zależnie od tego, do jakiego poziomu szczegółowości udało się zejść przy oznaczaniu. W kolejnej kolumnie umieszczono nazwę polską taksonu, następnie informację, czy dane nasiono potencjalnie nadaje się do datowania radiowęglowego. Następnie umieszczono informację o całkowitej liczbie okazów zwęglonych z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach; następnie o całkowitej liczbie okazów niezwęglonych (uch) z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach; i jako trzecie o całkowitej liczbie okazów niepewnych co do ich zwęglenia (uch?) z danego taksonu, jakie zostały znalezione w próbach. W następnej kolumnie umieszczono informację, z którego obiektu i którego numeru próby pochodzi dane nasiono, klasyfikację funkcjonalną obiektu, a następnie kolumny scharakteryzowane już w poprzednim podrozdziale, opisujące rozkład prawdopodobieństw oznaczeń poszczególnych taksonów, czyli kolumny: suma minimalnej liczby okazów pewnych (o wartości tej samej co kolejna kolumna) wraz z informacją o liczbie szczątków zwęglonych, niezwęglonych lub niepewnych co do zwęglenia (taka informacja była umieszczana również w kolejnych kolumnach, gdzie podawano liczby), liczba okazów pewnych (100% pewności oznaczenia) , suma okazów prawdopodobnych pomnożona przez 0,75, liczba okazów prawdopodobnych (75% pewności oznaczenia), dopełnienia okazów prawdopodobnych (pozostałe 25%) wyrażone w nazwie taksonu, suma okazów potencjalnych pomnożona przez 0,5, liczba okazów potencjalnych (50% pewności oznaczenia), dopełnienia okazów potencjalnych (pozostałe 50%) wyrażone w nazwie taksonu, suma okazów mało prawdopodobnych pomnożona przez 0,25, liczba okazów mało prawdopodobnych (25% pewności oznaczenia) oraz dopełnienia okazów mało prawdopodobnych (pozostałe 75 %) wyrażone w nazwie taksonu. W ostatniej kolumnie znalazło się miejsce na uwagi dodatkowe.
Jest to dotychczas rzadko stosowany sposób opisu oznaczonych szczątków, biorący pod uwagę zróżnicowany stopień pewności oznaczeń.
Próby z obiektów innych niż hutnicze:
Tabela o takim układzie jak Katalog archeologiczny. Obejmuje próby, które zostały pobrane z warstwy archeologicznej, poza określonymi obiektami. Na liście znajduje się również jedna próba kontrolna, pobrana z calca, spoza sedymentów wykazujących ślady działalności ludzkiej.
Zaborów V ArboDat:
Tabela przedstawia te same wyniki wg standardu przyjętego dla danych archeobotanicznych, z wykorzystaniem bazy danych ArboDatMulti (Kreuz and Schäfer, 2002; Pokorná et al., 2011).
Skróty:
MNI – minimalna liczba całych okazów
Eco – grupa ekologiczna. W kolumnie Eco znajdują się cyfry odpowiadające grupom ekologicznym podanym również w kolumnie A.
Rtyp – typ makroszczątka: seed – nasiono lub owoc (niemięsisty, np. niełupka); node – węzeł łodygi jednoliściennych, najczęściej traw; rachSeg – fragment osadki kłosa trawy lub zboża; scler – sklerocja
state – sposób fosylizacji, zachowania: ch – zwęglony, ot – niezwęglony czyli najprawdopodobniej współczesny, +/- dzisiejszy.
x, xx, xxx – jak w tabeli Katalog archeologiczny (nieliczne, średnio liczne, bardzo liczne).
Literatura:
Kreuz, A., Schäfer, E., 2002. A new archaeobotanical database program. Veget Hist Archaeobot 11, 177–180. https://doi.org/10.1007/s003340200019
Pokorná, A., Dreslerová, D., Křivánková, D., 2011. Archaeobotanical database of the Czech Republic, an interim report. Interdisciplinaria archaeologica Natural Sciences in Archaeology 2, 49–53.
(2024-04-09)
